"Barkod Sistemleri" olarak da bilinen Otomatik Tanıma / Veri Toplama (OT/VT) sistemleri barkodlama ile ilgisi olmayan da bir çok teknolojiyi içermektedir. Ses sistemleri, RFID, OCR, ışıklı toplama,lazer okuyucular, CCD okuyucular, batch ve RF el terminalleri, forklif terminalleri ve giyilebilen terminaller OT/VT sistemlerinin bir parçasıdır.
Proje maliyetlerinden doğan korku bir çok küçük ve orta ölçekli üretici ve dağıtıcının OT/VT teknolojilerinin avantajlarından yararlanmalarını engellemektedir. Maliyete avantajı olan OT/VT sistemlerinin kullanılmasında anahtar, hangi teknolojilerin kullanılacağının bilinmesi ve bu sistemlerin kurulmalarında ne ölçüde entegrasyon gerektiğinin bilinmesi ile doğru orantılıdır. Operasyonlarınızdaki proseslerde bu bilgiyi uygulamak projenizin sınırlarını belirlemenizde yardımcı olacaktır. Yüksek fayda/maliyet oranlarına sahip bu uygulamalara öncelik vermeniz ve projelerinizin limitlerini belirlemeniz, bu operasyonel verimlilik sağlayacak teknolojileri mantıklı bir bütçe içinde uygulamanızı sağlayacaktır. Örneğin, klavye emülasyonlu bir barkod okuyucuyu deponuzda veya üretim alanında var olan bir bilgisayara veya terminale bağlamanız, kullanmakta olduğunuz üretim takibi veya sevkiyat uygulamalarınızda OT/VT uygulamanızda çok ucuz maliyetli bir çözüm olabilir. Bu tip donanımlar çok ucuzdur ve gerekli olan yazılım işlemi sadece iş emri, toplama listesi vs. Gibi formların üzerine bir barkod eklemekten ibarettir.Barkodlar
2 ana tipte barkod uygulaması mevcuttur: tek boyutlu barkodlar (1D), iki boyutlu barkodlar (2D). Tek boyutlu barkodlar çoğumuzun bildiği ve UPC, Kod 128, Kod 39, Interleaved 2 of 5, gibi bir kaç tanesini burada sayabileceğimiz değişik sembolleri içerir. Tedarik Zincirindeki iş ortaklarınız sizi belli bir barkod sembolojisine zorlayabilir. Dahili kullanımda ise yazılım uygulamalarınıza bağlı olarak bir semboloji siz kendiniz seçebilirsiniz. (ipucu: dahili kullanımda dokümanlar üzerinde esnek bir semboloji kullanmak isterseniz, Kod 128 iyi bir seçim olabilir.) Aşağıda bir örneğini gördüğünüz 2 boyutlu barkodlar, tek boyutlu barkodlara kıyasla çok daha fazla bilgi içerirler ve bu tip barkodların okutulabilmesi için özel okuyucular gerekmektedir. 2 boyutlu barkodlarda artış beklenmesine rağmen, bir çok depo ve üretim operayonunda hala tek boyutlu barkod kullanılmaktadır. Bunun sebebi genelde tek boyutlu barkod teknolojisinin daha ucuza mal olması ve envanter sistemi veri tabalarındaki verilere ulaşılabilmesi için yeterli veri içerebilmeleridir.Barkod Okuyucular
Lazer veya CCDBarkodları okutabilmek için 2 ana tipte teknoloji vardır. Lazer okuyucular barkodun üzerinde ileri geri hareket eden ve ışık yansıtan alanlarla karanlık alanları okuyan bir lazer ışını kullanırlar. Lazer okuyucular, çok uzun yıllardır kullanılmakta olup uzak mesafelerden de barkodları okuyabilmektedir. CCD okuyucular ise küçük bir dijital kamera gibidirler. Barkodun bir dijital resmini çekerler ve daha sonra da bu resimden barkodu çözümlerler. CCD okuyucular çok daha ucuzdur ama santimetrelerle sınırlı kısa mesafelerden okuyabilmektedirler. Bu konuda uzaktanda okutma konusunda teknolojiler gelişmektedir. Uzaktan okuma kapasitesi sebebiyle depo operasyonlarında genellikle lazer okuyucular kullanılmaktadır. Ama üretim hatlarında kağıt üzerindeki barkodların okutulması gibi durumlarda CCD okuyucular da kullanılabilir.
Otomatik Ayırım
Otomatik ayırım barkod okuyucuların değişik barkod sembolojilerini seçebilme ve ayırdedip okuyabilme özellikleridir. Bir çok okuyucu bu şekilde birden fazla tipte sembolojiyi okuyabilecek şekilde üretilmekte olup, sadece belli tip barkod sembolojileri okuması için de programlanabilir. (Bu yöntem birden fazla barkod sembolojisinin var olduğu ortamlarda kullanıcının yanlış barkodları okutmasını önlemiş olur.)
Klavye Emülasyonlu Okuyucular
Klavye emülasyonlu okuyucular, klavye ile bilgisayar arasına takılırlar ve sanki bir klavyeden bilgi giriliyormuş gibi bilgisayara ASCII veri gönderirler. Kısaca, bilgisayar kendisine bir okuyucu takıldığını farketmez ve okuyucunun okuttuğu barkodları sanki kullanıcı elle klavyeden giriyormuş gibi ekranda gösterir. Bunun avantajı, herhangi bir yazılım veya uygulamaya gerek duymaksızın barkodların kullanılabilmesidir. En basit uygulamada, siz barkod okuyucuyu elinize alırsınız, barkodun üzerine getirisiniz, okutma tuşuna basarak iş emri numarası, ürün kodu veya lokasyon kodu gibi bir barkodu okutursunuz, ve okutulan bilgi ekranda hangi alanın üzerinde iseniz oraya otomatik olarak gelir. Bu tip bir uygulama çok fazla işinize yarayacak, paketten çıkan bir özellik gibi görünse de yazılacak değişik bilgisayar programları vasıtasıyla daha da gelişmiş özellikler kullanılabilmektedir. Bazı klavye emülasyonlu okuyucular, kendi içerisinde programlama özelliğine sahipken bir kısmı da bilgisayara yüklenen kurulum programları ile programlanabilirler. İşin iyi tarafı bu cihazları programlayabilmeniz için programcı veya yazılımcı olmanıza da gerek olmamasıdır. Eğer daha önce makrolar ile çalıştıysanız bu tip programlamayı çok daha kolay anlayabilirsiniz. Bu tip programlar size barkoddan verileri ayıklamanızda (aynı barkod içerisine ürün kodu, müşteri kodu, miktar gibi bilgileri koyup ayrı ayrı bunları almanıza), veya barkod içerisinde var olmayan bazı klavye tuşlarını (boşluk karakteri, tire, alt çizgi vs.) barkod içerisinde belli harflerin veya kodların aralarına eklemenize veya ENTER gibi bir işi bitiren tuşların otomatik basılmalarına yardımcı olurlar. Klavye emülasyonlu okuyucular, OT/VT dünyasında bir çok veri girişi uygulamasında envanter doğruluğunu ve verimliliği artıran ucuz maliyetli çözümler sunmaktadır. Klavye emülasyonlu barkod okuyucularının kablosuz olanları da mevcuttur
Sabit Okuyucular
Sabit okuyucular da barkod etiketleri bir yere sabitlenmiş okuyucuların önlerinden geçerler ve okuyucular bu barkodları herhangi bir tuşa basmadan okurlar. En fazla görülen uygulamalar, marketlerdeki ödeme noktalarında ve konveyör hattı üzerinde ürün okutmalarıdır. Bir çok sabit okuyucu, çok yönlü okuma yapabilir. (omni-directional). Bu durumda barkodların okutulması için barkodlar hep aynı yönde ve doğrultuda olmak zorunda değildir.
Taşınabilir Bilgisayarlar
Çok çeşitli tasarımlarda ve çok çeşitli fonksiyonellik içeren taşınabilir bilgisayarlar mevcuttur. Taşınabilir bilgisayar teknolojisindeki gelişmenin yavaş olmasından dolayı bir hayal kırıklığı oluştuğunu söyleyebiliriz. 486 işlemcilerin, DOS işletim sistemlerinin ve siyah beyaz ekranların artık tamamen demode olduğunu ve artık hiç karşılaşmayacağınızı düşünüyorsanız yanılıyorsunuz, çünkü hala bu özellikleri barındıran el terminalleri mevcuttur. Fakat PDA teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte taşınabilir veri toplama terminalleri daha da küçük, hafif ve daha fonksiyonel olmaktadır.Batch - RF Karşılaştırması
Batch terminaller topladıkları verileri dosyalar olarak kendi içerisinde saklar ve daha sonra bir bilgisayara bağlanmak suretiyle içerisindeki bilgileri bilgisayara aktarır. RF terminaller ise RF radyo dalgaları vasıtasıyla bir ana makineye veya bilgisayar ağına bağlanabilirler. Batch terminallerin geçmişte çok yoğun olarak kullanılması ve hala bir çok uygulamada kullanılmasına karşılık, RF teknolojisindeki standartların belirlenmesi sonucu RF cihazlar daha ekonomik olmaya ve bir çok uygulamada kullanılmaya başlamıştır.
El Terminalleri
Daha öncede söylediğimiz gibi, el terminalleri teknolojisindeki ilerlemeler hayal kırıcı olmuştur. El terminallerinin kendi doğalarından doğan bir çok problemle daha önce defalarca karşılaştık. İlk olarak, el terminali denince sadece tek bir elinizle kontrol edebileceğiniz ve kullanabileceğiniz bilgisayar düşünülmektedir. Depolamada ve ürün elleçleme işlemlerinde, artık çok fazla el işlemi kaullanılmamaktadır. Ayrıca, el terminalleri küçük LCD ekranlara sahiptir ve ekranlarından bilgi okumak zordur. Klavyeleri de çok küçük ve karışık olup, bilgi girişi zordur. Bu tabiki, operayonlarınızda el terminallerinin değersiz bir araç olduğu anlamına gelmemektedir. Fakat, böyle bir teknoloji kullanırken bu tip faktörleri de düşünmenizi gerekmektedir. El terminalleri aşağıdaki şekilde de görülebileceği gibi üzerlerinde entegre barkod okuyucular ile gelmektedirler, okuyucu olmadan veya ayrı bir okuyucu takılarak da kullanılabilmektedir.
El Terminali Kullanım İpuçları
Yukarda resmi görülen el terminalleri depolarda sayım dışında çok kullanışlı değillerdir. Bu tip el terminalleri yerine, altında kabzası olan ve her iki elle de kullanılabilen el terminalleri kullanmak daha iyidir. Ekran üzerindeki bilgileri mümkün olduğunca basit tutmak gerekir. Ekran üzerinde işi yapmak için gerekli en az ve en gerekli veri olmalıdır. Klavye ile veri girişini olabildiğince aza indirmek ve mümkünse engellemek gerekir. Daha öncede bahsedildiği gibi bu terminallerin klavyeleri çok kullanışsızdır ve özellikle harf girişlerine pek elverişli değildir. Veri girişlerinde mümkün olduğunca sayısal veri girilmesi gerekir ve TAB, ENTER tuşu gibi tuşların kullanımı mümkün olduğunca az olmalıdır
Forklift Terminalleri
Forklift terminallerinin el terminallerine göre bir çok avantajı mevcuttur. Nerdeyse normal bir bilgisayar ekranı kadar büyük ekranları vardır. Normal bir bilgisayar klavyesi şeklinde klavyesi mevcuttur. Froklift terminallerini el terminalleri gibi yere düşürmez, kaybetmez ve şarj etmeyi unutmazsınız. Forklift terminallerinde genelde Windows tabanlı GUI ekranlarda çalışırsınız. Forklift terminallerinde daha önceden yazılı Windows programlarınızı kullanma şansınız mevcuttur. (Tabii ki terminal ekranı normal bilgisayar ekranından küçük ise uygulamalarınızı tekrar gözden geçirmeniz gerekebilir.) Forklift terminalleri, genelde frokliftlere, araçlara, kamyonetlere vs. monte edilirler. Genellikle, ya kablo ile yada RF teknolojisi ile bilgisayar ağlarına doğrudan bağlanırlar. Kablolu ya da kablosuz barkod okuyucular takılır. El terminalleri için yukarda bahsedilen ip uçları forklift terminalleri için de geçerlidir (basit ve en az veri girişli ekranlar). Forklift terminallerinin nereye monte edileceği konusunda tedarikçi firmaların teknik servis birimlerine danışmanız cihazın güvenli olarak kullanımı için gereklidir.
Giyilebilir Sistemler
Giyilebilir sistemler gelecek yıllarda daha da önem kazanacaktır. Şu an halizhazırda sektörde çok az sayıda giyilebilir terminal mevcuttur. Symbol'un WS serisi (gladyatör olarak da bilinir) giyilebilir terminalleri bileğe yada kolun ön kısmına takılabilmekte ve yüzüğe benzer bir lazer okucusu ile barkod okumaktadır. Vocollect firmasının Talkman isimli cihazı ise yine giyilebilir bir sistem olup daha çok aşağıda anlatılacak sesli sistemler için üretilmiştir. Giyilebilir sistemler, el terminalleri ile aynı fonksiyoneliğe sahip olup her iki eli de kullanmaya izin vermektedirler. Dikkatinizi çekmek istediğimiz bir konu: bazı terminal üreticileri, kendi el terminallerini komik bir kutu içerisine koyarak, ses sistemi veya yüzük okuyucu ekleyerek "giyilebilir sistem" ürettiklerini iddia etmektedirler. Bu sistemler giyilebilir olmasına karşılık, LCD ekranlı, ağır ve derme çatma bir yapıda olduklarından kullanmılmalarını tavsiye etmemekteyiz.
Ses Teknolojisi
Ses teknolojisi (konuşmaya dayalı sistemler) son bir kaç yıldır kullanılmaya başlamıştır. Depo uygulamalarında ve üretim takibi uygulamalarında kullanılmaya başlanmıştır. Ses teknolojisi 2 ana teknolojiden oluşmaktadır: Ses yönlendirmesi (bilgisayar verilerinin duyulabilir emirler şekline çevrilmesi) ve ses tanıması (kullanıcının sesinin bilgisayar verisi haline getirilmesi). Taşınabilir ses sistemleri, giyilebilir bir bilgisayar, bir kulaklık ve mikrofondan oluşmaktadır. Ses sistemlerinin avantajı, ellerin ve gözlerin serbest olarak kullanılmasıdır. Bu durumda kullanıcılar sanki karşılarında bir insan varmış gibi bilgisayarla haberleşebilmektedirler. Ses sistemleri genelde sipariş toplama, kalite kontrol, sevkiyat, mal kabul ve sayım işlemlerinde kullanılmaktadır. Ses tanıma kapasitesi, kullanılan yazılımlar ve donanımlar ile her gün gelişmektedir. Fakat bu teknoloji hala mükemmelliğe ulaşmamıştır. Ses tanıma ile ilgili problemleri en aza indirmek için emirleri ve sayıları temsil eden kısa kelimeler kullanılması gerekmektedir. Harfler fonetik olarak kolay tonlanan şekilde kodlanmalıdır.(Alfa, Bravo, Çarli,..... Zulu gibi). İşin iyi tarafı bir çok depo ve üretim takibi işlemi bu şekilde kısa kodlamalar ile etkili bir şekilde çalışabilmektedir.RFID
RFID(RF Identification, Radyo Frekansı Tanımlaması). RFID alıcısına veri gönderen cihazları temsil etmektedir. Bu cihazlar, konteynerlerin üzerine monte edilebilecek kitap büyüklüğünde olabileceği gibi bir koli üzerindeki bir etikete konulabilecek kadar da küçük olabilirler. RFID barkodlara göre daha fazla veri tutabilir, işlem yapıldığı müddetçe üzerindeki bilgi anlık olarak değiştirilebilir. Veri transferi için herhangi bir araç, cihaz gerektirmez ve barkodların kullanılamayacağı ağır çevre koşullarında kullanılabilir. Bunlar RFID teknolojisinin barkoda kıyasla avantajlarıdır. RFID teknolojisi bugünlerde çok fazla ilgi uyandırmasına rağmen fiyatlarının yüksekliği sebebiyle hala envanter takibi operasyonlarında çok fazla kullanılamamaktadır. Çip fiyatlarının düşmesi ile birlikte RFID uygulamalarının arttığını görebileceğiz. Fakat, daha önce 2 boyutlu barkodlar için de bahsettiğimiz gibi, birçok depo ve üretim takibi uygulaması bu teknolojideki avantajlara ihtiyaç duymamaktadır. Ucuz maliyetli tek boyutlu barkod teknolojisi envanter izleme uygulamalarında yıllarca teknoloji çözümü olmaya devam edecektir.
Optik Karakter Tanıma (OCR)
OCR yıllarca mektupların sıralamalarında ve doküman yönetimi işlemlerinde kullanılmaktadır. Barkod teknolojisi kadar doğruluğu olmadığından dolayı depo ve üretim takibi operasyonlarında çok fazla kullanılmamaktadır. Yakın zamanda depo işlemlerinde OCR ın kullanılmayacağını düşünsek de bu teknolojiden bahsetmeden geçmek istemedik. Donanım ve yazılımlardaki gelişmelerle birlikte bu "eski" teknolojinin tekrar geri dönüş yapma olasılığı her zaman vardır. OCR teknolojisindeki en büyük avantaj dokümanlar üzerindeki yazıların sanki bir insan okuyormuş gibi okunulabilmesi ve herhangi bir barkod işlemine ihtiyaç duymamasıdır. Barkod içerisine konamayan yazılı verilerin de sisteme alınabilmesi mümkün olmaktadır. Işık Sistemleri Işık sistemlerinin OT/VT içinde olup olmadığı tartışılsa bile, bu sistemler benzeri işlemlerin yapılmasına yardımcı olmaktadır. Işığa Bakarak Toplama (Pick-to-light) sistemleri her bir toplama gözünde ışık sisteminin veya LED sisteminin olduğu durumdur. Sistem bir sonraki toplama noktasındaki ışığı yakar ve ekranında toplanacak adeti ekranda gösterir. Işığa bakarak toplama sistemleri envanter doğruluğunumakta aynı zamanda verimliliği de artırmaktadır. Her bir toplama lokasyonuna ışık sisteminin kurulması gerekmesine rağmen, büyük miktarlarda ve adetlerde toplama yapılan sistemlerde maliyetler karşılanabilir olmaktadır.
OT/VT Teknolojilerinin Uygulanması
OT/VT ekipmanlarının fiyatları her gün düşmesine rağmen, sistemin genel olarak uygulanması daima en önemli maliyet konusu olacaktır. Yazılım ve entegrasyon maliyetleri genelde donanım maliyetlerinin bir kaç katı olabilir (özellikle çok az donanım kullanılan küçük işlemlerde). OT/VT teknolojilerinin kullanımı hala standartlaşmaktan uzaktır. Örnek vermek gerekirse, RF El terminallerinin kullanıldığı bir sistemde, bir firma terminal üzerinde direk ana bilgisayara dosya yazan bir el terminali programı yazıyor olabilir, bir diğer firma başka bir makinede çalışan programlar yazabilir, ve terminal üzerinde emülasyon yaptırıyor olabilir, bir diğeri ekranı hatirlayarak (screen-mapping) program yazarken başka bir firma da direk veri tabanına bağlı bir internet tabanlı program yazabilir. Ev ödevinizi doğru yapıp en iyi çözümü bulmak adına birkaç farklı firma ile görüşmeniz ve kullandıkları teknolojileri irdelemeniz gerekmektedir. Sadece donanım/yazılım/ekran görüntüsü vs. seçimine ağırlık verip asıl amacınız olan verimlilik ve envanter doğruluğunu atlamayınız. Size bu konuda en iyi çözümü verecek firmayı seçiniz. Bilgisayar programlama bilgisi olmadan da ana sistemlerle entegrasyonu sağlayan entegrasyon araçları da mevcuttur. Bu araçlar çok fazla esneklik ve fonksiyonellik sağlamamalarına rağmen, kolay kullanılınabilir. Depo Otomasyon Sistemleri genelde belli donanımlarla entegre çalışmaktadır. Özellikle deponuzda OT/VT kullanacak iseniz, sitede yer alan Depo Otomasyon Sistemi dokümanını okuyunuz. OT/VT projelerine yaklaşımda en büyük hata, bu projelere "ya çalışır ya da atılır" tip projeler olarak görülmesidir. Projelerde "bigbang" büyük patlama yaklaşımını seçerek sistemlerinizin tamamını aynı anda kurmak yerine, en fazla yarar göreceğiniz bazı proseslerinizde OT/VT kullanmak ve daha sonra yavaş yavaş bu kullanımı artırmak daha doğru bir yöntemdir.
